"We willen mensen laten kennismaken met dit stukje oorlogsgeschiedenis van de stad"

Op het spoor van WOII Sinds begin september kan je op ontdekkingstocht doorheen Halle, Lembeek en Essenbeek op zoek naar de verborgen verhalen van de Tweede Wereldoorlog. Bart & Olivier zijn de bezielers van dit project en willen mensen kennis laten maken met dit stukje oorlogsgeschiedenis van onze stad.

Foto's: Kevin Faignaert

Wie zijn jullie?

Olivier: Bart is leerkracht geschiedenis in Halle en ik ben een geboren & getogen Hallenaar geïnteresseerd in de lokale geschiedenis van onze stad. Ik ben Bart 2 jaar geleden eens tegen het lijf gelopen tijdens een infoavond van de Koninklijke Geschied-en Oudheidkundige kring. Het bleek al snel dat onze gezamenlijke interesses elkaar versterkten en zo ontstond de idee om aan het onderzoek te beginnen. Nu kunnen we, 2 jaar later, het project eindelijk voorstellen aan iedereen.

Wat omvat de ontdekkingsroute ‘Op het spoor van WOII’ juist?

Olivier: De Tweede Wereldoorlog heeft zijn sporen in en rond Halle achtergelaten. Maar hoe vaak lopen we niet aan een monument voorbij zonder er verder bij stil te staan? 2 Interactieve fietslussen nemen je mee langs het funerair erfgoed, de herdenkingsmonumenten en militaire vestingbouwkundige sporen in Halle, Essenbeek & Lembeek. Onderweg kan je luisteren naar audiofragmenten vol heldhaftige verhalen en krijg je extra info, zoals foto’s en documenten, via de erfgoedapp. Een overzicht van alle gebeurtenissen in Halle kan je in de begeleidende brochure terug vinden.

Hoe zijn jullie op de idee gekomen om deze routes te ontwikkelen?

Olivier: Ik ben 10 jaar geleden in het WOII-verhaal terecht gekomen toen ik de geschiedenis van mijn eigen grootouders heb neergeschreven in een boek voor de familie. Zo is de bal eigenlijk aan het rollen gegaan. Ik ben andere mensen beginnen te interviewen over hun ervaringen tijdens WOII waardoor ik in aanraking ben gekomen met heel veel nieuwe lokale verhalen. Dankzij de hulp van vele lokale getuigen, vrienden en familie enerzijds alsook lokale geschiedschrijvers zoals KGOKH en Luk Vandenbroucke kwamen we tot de constatatie dat Halle bezaaid is met plekken en monumenten die elk een eigen verhaal te vertellen hebben. We besloten deze te verbinden en er een route van te maken.

Bart: Sinds enkele jaren werk ik als leerkracht geschiedenis in Halle en in mijn zoektocht om de leerstof te linken aan lokale gebeurtenissen kwam ik nu 2 jaar geleden in contact met de KGOKH en Olivier. Toen bleek dat er rond de bunkers te Halle nog weinig onderzoek was gebeurd bood ik aan hierrond iets uit te werken. Van jongsaf ben ik geïnteresseerd in militaire geschiedenis en tijdens mijn master in moderne geschiedenis heb ik me hierin verder kunnen specialiseren. Olivier was bezig met vliegtuigcrashes uit WOII en voor we het goed beseften groeide ons project uit tot steeds grotere volumes aan info en steeds meer interessante locaties in de regio Halle.

Waar zijn jullie zoal op onderzoek geweest?

Olivier: Ik heb het geluk gehad nog heel wat mensen te kunnen interviewen. Eén van de ingrijpendste interviews was die met Jan Vandenbosch, een rechtstreekse getuige die deel uitmaakte van het geheim leger. Dit was een verborgen verhaal waar we eigenlijk per toeval op uitkwamen. 14 dagen na het interview is hij jammer genoeg overleden en kon ik het interview nog aan zijn familie bezorgen. Heel wat van deze mensen zijn vandaag jammer genoeg niet meer onder ons maar hun verhalen leven voort in dit project. Die persoonlijke verhalen zijn de motivatie achter dit project geweest.

Bart: Als historicus betekent de zoektocht naar bronnenmateriaal steeds een duik in allerlei archieven, vooral het militair archief in Brussel en het stadsarchief in den Ast, en literatuuronderzoek. Daarnaast vormde observaties op het terrein en gesprekken met andere specialisten een belangrijke en aangename aanvulling.

Wat was de leukste ontdekking?

Olivier: Dat moet het verhaal van Paul Monsieur zijn. Paul trof bij de terugkeer van hun gezinsvlucht een neergestort vliegtuig in hun tuin aan. Hij kon jammer genoeg niet meer vertellen wie de identiteit van de 2 inzittenden waren, maar na 6 maanden onderzoek heb ik de gegevens van de overleden piloot en de boordschutter kunnen achterhalen en kon ik hem zelfs nog een foto van het wrak in zijn tuin bezorgen.

Bart: Eerder vele kleine ontdekkingen: opschrift van Belgisch soldaat in potlood uit 1939, duidelijk tracé van loopgraven in Hallerbos, onbekende bunker in Waterloo, enz. Maar het meest anekdotisch voor mij blijft het terugvinden van een gerecupereerde rol van een antitankhindernis op een wandeling in het Maasdal in een buurtuintje. Wekenlang probeerde ik tevergeefs de eigenaar te contacteren om deze te kunnen fotograferen. Wanneer het me eindelijk gelukt was, kwam ik bij een goede vriend tot de ontdekking dat hij er in zijn tuin ook één had.

Favoriete punt van de tour?

Olivier: voor mij is dat het Sas van Lembeek. Als je op een specifiek punt gaat staan, ziet de omgeving er nog net hetzelfde uit als op de foto’s die we gevonden hebben van net na 18 mei 1940. Ook heeft Bart mij heel enthousiast gemaakt over het verhaal achter de bunkers. Wat doen die bunkers daar? Waarom zijn er Militaire versterkingen in Halle en wie bouwde ze? Hoe zijn de bunkers uitgerust? Werd er gevochten rond de bunkers? Er valt zo veel te ontdekken hierrond! Bart: Ook ik ben een fan van toen & nu ervaringen, die we met historische foto’s op enkele plaatsen wisten te visualiseren; naast het Sas van Lembeek, de bevrijdingsdagen te Hondzocht en op de August Demaeghtlaan, alsook de reconstructie van de ‘yzeren muur’ aan de Edingsesteenweg of Volderstraat. We hopen met dit initiatief onze stadsgenoten alsook toeristen te enthousiasmeren om zelf op het spoor naar WOII te gaan in Halle.

Bart, jij hebt je verder verdiept in de militaire versterkingen die je vandaag nog steeds in het straatbeeld van Halle ziet en hebt hierover een publicatie ‘Hallemaal bunkers’ uitgebracht. Wat omvat deze?

Bart: Het boek omvat een historisch onderzoek naar de militaire versterkingen te Halle. De bunkers te Halle vormden een onderdeel van een groter geheel en dit onderzoek wil inzicht geven in het waarom en hoe van deze versterkingen te Halle. In het collectief geheugen zijn intussen heel wat misverstanden en onvolledige informatie tot heuse mythevorming gaan leiden en dit boek kan helpen om het militair erfgoed in de regio Halle beter te leren kennen en waarderen. Het boek bevat ook een oplijsting en beschrijving van alle militaire versterkingen die je in de regio (Pajottenland) kan terugvinden.

Van waar jouw fascinatie met bunkers en vestingbouwkundig erfgoed?

Bart: Van jongsaf had ik interesse voor militaire geschiedenis; wanneer ik als twintiger als vrijwilliger in de vzw Fort Liezele actief was bij de restauratiewerking en als gids, kwam ik al snel terecht in het directiecomité van het Vlaams Vestingbouwkundig Centrum Simon Stevin en zo vul je al gauw weekends en vakanties met bezoeken aan militair erfgoed in binnen en buitenland, soms tot ergernis van vrouw en kinderen. In het wereldje BV’s (in de betekenis van BunkerVrienden) spreken we vaak van een bunkermicrobe, die me nu al ruim 25 jaar te pakken heeft. Praktisch De publicatie ‘Hallemaal bunkers’ is te koop in het toerismekantoor.

PRAKTISCH:

Brochure met routes alsook het boek van Bart zijn te verkrijgen in het toerismekantoor vanaf 4/09/2021.